Als je regelmatig contracten sluit, herken je wel het soort contractsbepaling waarin aansprakelijkheid wordt uitgesloten. Vaak staat er ook duidelijk ‘Uitsluiting van aansprakelijkheid‘ of iets dergelijks boven. Dit soort bepalingen vallen gelijk op en trekken de aandacht van iemand die het contract doorleest, met als gevolg dat het vaak een hard onderhandelingspunt wordt.
Toch kun je ook op andere wijzen je aansprakelijkheid in een contract uitsluiten of beperken. Als je die manieren kent, kun je 1) ze zelf toepassen en 2) weet je dat je voorzichtig moet zijn wanneer je herkent dat je wederpartij ze gebruikt. In dit artikel bekijken we enkele manieren waarop aansprakelijkheid kan worden uitgesloten.
Het uitsluiten van aansprakelijkheid is in zijn algemeenheid simpel: neem een bepaling in je contract op waarin je aangeeft dat je aansprakelijkheid is uitgesloten – of wordt beperkt. Een simpel voorbeeld:
“Uitsluiting van aansprakelijkheid
Bagu b.v. is niet aansprakelijk voor enige schade die optreedt aan de eigendommen van klant, tenzij er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid.”
Hoewel dergelijke beperkingen of uitsluitingen van aansprakelijkheid niet altijd stand houden bij een rechter (lees daarover meer in het artikel over exoneraties), zijn dit wel vaak de gebruikelijke wijzen om aansprakelijkheid uit te sluiten.
Zodra een wederpartij een conceptcontract onder ogen krijgt met een dergelijke uitsluiting van aansprakelijkheid, is de kans op protest groot. Het is toch immers onacceptabel dat schade die wordt veroorzaakt door (in dit geval) Bagu b.v. niet hoeft te worden vergoed?! Het kan toch niet zo zijn dat de klant die schade zelf moet dragen, terwijl Bagu hem heeft veroorzaakt?! Dit heeft als gevolg dat er -in plaats van een vruchtbare zakelijke relatie te starten- eerst zal worden gediscussieerd over het contract en zeker ook over dergelijke bepalingen.
Hoewel dergelijke bepalingen niet ‘fout’ zijn (en in sommige gevallen zelfs gewenst zijn), zijn er ook andere opties. Het is goed om die te kennen als ondernemer.
Aansprakelijkheid sluit je uit om te voorkomen dat je schadevergoeding moet betalen. Soms mag er niet worden afgeweken van regels rondom schadevergoeding, maar vaak mag dat wel (zie ook het artikel over het in een overeenkomst afwijken van de wet). In die gevallen kun je schadevergoeding dus uitsluiten op de wijze zoals deze hierboven te zien is.
Zou je je aansprakelijkheid niet uitsluiten, dan zegt de wet dat je schadevergoeding moet betalen als er aan een aantal voorwaarden is voldaan. Van belang voor dit artikel zijn de volgende:
Als er niet aan alle voorwaarden is voldaan, is er geen mogelijkheid om schadevergoeding te eisen. Je kunt dus -door de juiste afspraken te maken- ervoor zorgen dat bovenstaande voorwaarden niet (of lastiger) vervuld kunnen worden. Ik zal dat illustreren aan de hand van de eerste twee voorwaarden.
Aansprakelijkheid kan worden uitgesloten door de verplichtingen die je onder de overeenkomst op je neemt te beperken. Denk bijvoorbeeld aan de schilder die in zijn contract schrijft:
“Schildersbedrijf Jansen zal de kozijnen van de woning schilderen, maar hoeft geen vloeren af te dekken. Indien dat gewenst is tegen verfspatten zal de eigenaar van de woning dit zelf doen.”
Het gevolg zal zijn dat áls er verfspatten op de vloeren komen (waar men normaliter de schilder voor aansprakelijk zou kunnen houden), de schilder zich kan beroepen op deze afspraak. Het was immers niet zijn taak om de vloeren af te dekken, dus er is géén sprake van een tekortkoming in zijn werkzaamheden.
Ook kunnen dergelijke bepalingen explicieter worden opgenomen:
“Het is mogelijk dat er verfspatten terecht komen op oppervlakken binnen één meter van het kozijn. Dit levert geen tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst op.”
Dit soort bedingen kun je in veel verschillende soorten contracten opnemen. Denk bijvoorbeeld aan een consultant die wordt ingeschakeld en die het volgende in zijn contract zet:
“X Consultancy zal met klant werken teneinde omzetgroei te bewerkstelligen. Deze verplichting is een inspanningsverplichting, geen resultaatsverplichting.”
Het gevolg is dat de consultant niet aansprakelijk is bij het uitblijven van omzetgroei (lees: het resultaat is niet bereikt). Hij is in beginsel pas aansprakelijk als hij onvoldoende inspanningen heeft verricht (en dat is natuurlijk veel lastiger aan te tonen).
Als er sprake is van overmacht, is het vorderen van schadevergoeding niet mogelijk (omdat er ook dan niet aan alle voorwaarden is voldaan). Overmacht is in de wet echter maar heel summier gedefinieerd (er is slechts één zin opgenomen) en wordt in juridische termen een ‘niet toerekenbare tekortkoming’ genoemd. De wettelijke omschrijving daarvan is zeer algemeen. Uit de rechtspraak blijkt dat er niet snel sprake is van overmacht.
Het is echter mogelijk om die omschrijving op te rekken en zo aansprakelijkheid uit te sluiten of te beperken. Immers: als er sprake is van overmacht, dan bestaat geen aansprakelijkheid. Je kunt dit voor elkaar krijgen door in je contract op te nemen dat een beroep op overmacht mogelijk is in bepaalde situaties. Voorbeelden:
“Als er meer dan 10 medewerkers ziek zijn in de productie, is er sprake van overmacht.”
Normaal gesproken is ziekte van medewerkers een probleem van de werkgever. Hij dient toch op de afgesproken tijd en datum aan zijn klanten te leveren – en als hij dat niet doet zal hij daarvoor aansprakelijk zijn. Met een dergelijke bepaling kan hij zich echter beroepen op overmacht.
Een ander voorbeeld zijn de typische opsommingen die men wel eens in contracten ziet staan:
“Er is sprake van overmacht als er sprake is van gewapend conflict, natuurrampen, virusepidemieën, stakingen, terreuraanvallen, […]”
Soms zullen dergelijke situaties automatisch al onder overmacht vallen, maar door ze expliciet te benoemen, weet je zeker dat je je erop kunt beroepen.
Zoals hierboven te zien is, kan uitsluiting van aansprakelijkheid ook op manieren plaatsvinden die minder discussie opleveren dan een uitsluiting op de traditionele manier. Bovendien kan een goede jurist ook nog op andere wijzen aansprakelijkheid beperken of uitsluiten.
Van belang daarbij is wel dat uitsluiten van aansprakelijkheid niet altijd een mogelijkheid is: in sommige gevallen geeft de wet bijvoorbeeld expliciet aan dat uitsluiting van aansprakelijkheid onmogelijk is. In andere gevallen is er sprake van zogenaamd ‘dwingend recht’ (waarvan niet mag worden afgeweken) dat aangeeft dat schadevergoeding altijd gevorderd kan worden in bepaalde situaties.
Mede vanwege het bovenstaande, maar zeker ook omdat het belang bij dergelijke uitsluitingen van aansprakelijkheid vaak groot is, is het verstandig om altijd een goede jurist te laten kijken naar dergelijke bedingen voordat je ze gebruikt of voordat je akkoord geeft. Immers: wij beschrijven hier slechts de algemene regels (in een taal die een gewone ondernemer kan lezen, maar die daardoor juridisch gezien misschien niet altijd 100% accuraat is). Ben dus voorzichtig: maak je een fout, dan kan dat immers flinke gevolgen hebben.
