Misleiding bij sluiten van overeenkomst

Iedereen wil graag verkopen wat hij te koop heeft staan. Het komt echter maar al te vaak voor, dat iemand zo graag iets wil verkopen, dat hij een ‘klein’ leugentje om zijn eigen bestwil vertelt. De koper heeft niets in de gaten en komt er meestal pas thuis of na enige tijd achter dat er sprake is van misleiding.

Helaas komt misleiding bij het sluiten van een overeenkomst regelmatig voor. Bij ons kloppen met grote regelmaat mensen aan die daar het slachtoffer van zijn geworden. Het betreft mensen uit alle lagen van de samenleving, het betreft zowel consumenten als ondernemers en zowel laag- als hoogopgeleiden.

Soms zijn mensen wanhopig, want de verkoper wil het geld niet meer teruggeven of dreigt met advocaten. Toch is dat vaak niet nodig, want ook de wetgever heeft een hekel aan misleidende verkopers. Dat scheelt dan weer.

Wat bedoelen we zoal met ‘misleiding bij het sluiten van een overeenkomst’?

Misleiding bij het sluiten van een overeenkomst kan op verschillende manieren plaatsvinden. Ik noem even wat voorbeelden:

• Jan koopt van autohandelaar Peter een auto. Peter vertelt Jan dat de auto nooit een ongeluk heeft gehad. Bij de eerstvolgende onderhoudsbeurt kan de monteur Jan echter vertellen dat hij kan zien dat de auto zwaar beschadigd is geweest. Het blijkt dat Peter zelf de auto als wrak heeft gekocht en heeft opgeknapt.
• Jan koopt van Peter een prachtige ring met diamant. Peter heeft deze enige dagen eerder ook ingekocht en garandeert de echtheid van de diamant. Achteraf blijkt, dat ondanks dat Peter het niet wist, dat de diamant een stuk geslepen glas is.
• Jan koopt een boek van Peter. Peter weet echter, dat het boek in het midden zo’n 20 pagina’s mist, maar verzwijgt dat voor Jan. Jan komt er thuis pas achter, na de koop.
• Jan sluit een overeenkomst met Peter dat hij de geliefde oldtimer van Peter zal overspuiten. Jan geeft aan dat hij professioneel spuiter is en jarenlang bij een schadeherstelbedrijf heeft gewerkt. Peter komt er na het sluiten van de overeenkomst achter, dat dat helemaal niet waar is en wil zijn auto daarom niet meer aan Jan toevertrouwen.

Kortom: misleiding bij het sluiten van een overeenkomst kan op veel manieren plaatsvinden. Vaak is het zo, dat wanneer je als particulier of ondernemer het idee hebt dat er sprake is van misleiding, er ook daadwerkelijk juridisch gezien sprake is van misleiding.

Bedrog

Misleiding kan bewust en onbewust gebeuren. Gebeurt het bewust, dan kan er sprake zijn van bedrog.

Dat is het geval wanneer er sprake is van een opzettelijk gedane onjuiste mededeling of een opzettelijke verzwijging van iets dat medegedeeld had moeten worden. Ook andere ‘kunstgrepen’ (handigheidjes) kunnen onder bedrog vallen. Uiteraard moet juist die mededeling (of verzwijging/kunstgreep) ertoe hebben geleid dat de overeenkomst gesloten is.

Is er sprake van bedrog, dan kan de overeenkomst vernietigd worden. Dat houdt in dat hij juridisch gezien nooit is gesloten en feitelijk gezien dus, dat de gehele overeenkomst met zijn gevolgen moet worden teruggedraaid.

Dwaling

Vaker nog dan van bedrog, is er bij misleiding sprake van dwaling. Een overeenkomst die is gesloten onder invloed van misleiding, kan dwaling inhouden indien:

• De andere partij iets foutiefs heeft verteld (al dan niet opzettelijk) én zij niet mocht aannemen dat die inlichting juist de reden was dat de overeenkomst werd gesloten;
• De andere partij wist (of hoorde te weten) dat hij iets zou moeten vertellen, maar dat niet heeft gedaan;
• Beide partijen van de verkeerde veronderstelling uit zijn gegaan. In dat geval had de andere (misleidende) partij tevens moeten begrijpen dat er geen overeenkomst was gesloten als de juiste informatie bekend was geweest.

Ten slotte moet de onjuiste voorstelling van zaken ervoor hebben gezorgd dat de overeenkomst is gesloten, anders kan geen succesvol beroep op dwaling plaatsvinden. Ook iets dat enkel in de toekomst gebeurt, kan geen dwaling zijn (denk aan de tweedehands auto die een aantal dagen na aankoop kapot gaat: dat zaken slijten en kapot gaan, gebeurt nu eenmaal bij auto’s).

Nakoming / Wanprestatie bij misleiding

Naast het vernietigen van de overeenkomst wegens een wilsgebrek, is het ook mogelijk om andere juridische stappen te nemen, ondanks dat die niet direct voor de hand liggen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het ontbinden van de overeenkomst (eventueel inclusief schadevergoeding) wegens wanprestatie.

Of er reden is om een overeenkomst te ontbinden, ligt aan het soort overeenkomst en aan de specifieke tekortkoming. Meer daarover kan worden gelezen in het artikel over ontbinding van een overeenkomst.

Oneerlijke handelspraktijken

Misleiding bij het sluiten van een overeenkomst kan ook worden aangepakt via de ‘oneerlijke handelspraktijken‘. De wet geeft een flinke lijst van handelspraktijken die misleidend zijn en daarom niet gebruikt mogen worden door bedrijven.

Wanneer er sprake is van misleiding wordt de weg van de oneerlijke handelspraktijken niet vaak gebruikt. De reden daarvoor is dat er enkel een recht uit schadevergoeding uit voortvloeit (het overtreden van de bepalingen kan een onrechtmatige daad zijn). Verder volgt geen recht van ontbinding of wat dan ook.

Het verkrijgen van een schadevergoeding uit onrechtmatige daad is daarnaast aanzienlijk lastiger dan het verkrijgen van schadevergoeding wegens wanprestatie. Ten slotte moet er bij schadevergoeding ook daadwerkelijk worden aangetoond dat er schade is geleden, iets dat ook niet altijd even gemakkelijk is als er misleiding heeft plaatsgevonden.

Wel van belang is, dat bij misleiding een dwangsom of bestuurlijke boete kan worden opgelegd aan het bedrijf. Zit het je dus zo hoog dat het bedrijf dergelijke misleidende handelspraktijken uitvoert, dan kun je dit melden bij de Consumentenautoriteit.

Misleiding strafrechtelijk gezien

Wat je ook kunt doen, indien de misleiding bij het sluiten van de overeenkomst je dusdanig dwars zit, is overwegen om aangifte bij de politie te doen. Uiteraard moet er dan wel sprake zijn van bijvoorbeeld bedrog, valsheid in geschrifte of een ander delict.

Vaak doet de politie erg lastig over het opnemen van een dergelijke aangifte. Ook justitie is meestal niet zo happig om dergelijke ‘criminelen’ die met misleiding een overeenkomst sluiten aan te pakken. Beiden houden zich liever bezig met het aanpakken van straatrovers, drugscriminelen en (uiteraard) verkeerscontroles.

Als justitie toch besluit om te vervolgen, heb je in elk geval wraak genomen. Daar koop je echter weinig voor. Letterlijk, want of je je geld terugkrijgt is verre van zeker: een vordering tot schadevergoeding van de benadeelde partij wordt enkel toegewezen indien het een simpel vast te stellen vordering is. Vaak zijn dergelijke vorderingen dat niet en zul je je alsnog moeten richten tot de civiele rechter.

Ter afsluiting

Hierboven zien we een opsomming van de juridische mogelijkheden die er zijn als er sprake is van misleiding bij het aangaan van een overeenkomst. Toch is dat niet alles dat van belang is.

Nog beter dan het zoeken naar juridische oplossingen voor misleiding, is het voorkomen ervan. Heb gezond wantrouwen, vraag even extra door en lijkt een aanbod te goed om waar te zijn, dan is het dat meestal ook.

Auteur

mr. B.G.N. (Bart) Gubbels