Kinderen komen over het algemeen niet in aanraking met de wet denkt men wel eens. Als het dan zo is, dan enkel via Bureau HALT omdat ze zich hebben misdragen.
Toch is dat niet helemaal juist: minderjarigen komen namelijk doorlopend in aanraking met de wet. Niet op de strafrechtelijke manier, maar wel wanneer ze een zak chips kopen of een nieuw computerspel. Ook is de wet er weer, wanneer ze de laptop van hun oom per ongeluk laten vallen.
Al deze gebeurtenissen worden door de wet gereguleerd en hebben wettelijk vastgestelde gevolgen.
In deze blogpost bekijk ik wat minderjarigen civielrechtelijk eigenlijk mogen (Mogen ze wettelijk gezien een zak chips kopen? En een piano of vakantiehuis?) en hoe het zit met de aansprakelijkheid van minderjarigen (Kun je bij de ouders aankloppen als kinderen al dan niet per ongeluk iets kapot maken?).
Hierboven worden de termen kind en minderjarige door elkaar gebruikt. De wet spreekt echter enkel van ‘minderjarige’.
Iedereen die jonger is dan 18 jaar, is voor de wet minderjarig, tenzij:
In de meeste gevallen is er geen sprake van bovenstaande uitzonderingen (daarom zijn het ook uitzonderingen). Het aantal minderjarigen dat vóór hun 18e verjaardag trouwt of een geregistreerd partnerschap afsluit, is minimaal, net als het aantal minderjarige kinderen die door de rechter meerderjarig worden verklaard.
De hoofdregel die in 99,9% van de gevallen geldt is dus:
Ben je jonger dan 18, dan ben je minderjarig.
In de rest van het artikel gebruiken we de term kind/minderjarige door elkaar. We schrijven immers niet zozeer voor juristen (die vinden dat het altijd ‘minderjarige’ moet zijn), maar voornamelijk voor de niet-jurist, die ‘kind’ waarschijnlijk vertrouwder en beter vindt klinken.
Zoals hierboven al is aangegeven, komen kinderen/minderjarigen ook in aanraking met de wet, speciaal met het verrichten van rechtshandelingen. Men realiseert het zich wellicht niet, maar het kopen van een ijsje, is het sluiten van een overeenkomst (‘ik geef je twee euro, jij geeft mij een ijsje’). Mag een minderjarige dat zomaar?
Ja, een minderjarige mag dat in beginsel, maar hij moet wél toestemming hebben van zijn wettelijke vertegenwoordiger (meestal dus een van zijn ouders). Dat kan in feite zelfs stilzwijgend gebeuren, al wordt dat niet snel aangenomen. Heeft hij geen toestemming, dan gaat het feest in eerste instantie niet door.
Die toestemming kan niet in zijn algemeen worden verleend (‘Thomas, vanaf nu heb je toestemming om alles te kopen wat je maar wil’), maar kan enkel worden verleend voor een bepaalde rechtshandeling (‘Thomas, je mag een fiets gaan kopen’) of voor een bepaald doel (‘Thomas, je mag spullen kopen om je fiets te repareren’).
De toestemming wordt verondersteld aan de minderjarige te zijn gegeven, als het een rechtshandeling betreft ten aanzien waarvan in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is dat minderjarigen van die leeftijd die rechtshandeling verrichten. Denk daarbij aan de kinderen van 8 die een ijsje kopen of de puber van 17 die een computerspel koopt.
Op de bovenstaande regel, zijn een aantal uitzonderingen voor 16- en 17-jarigen geformuleerd in de wet. Die worden onder meer gevonden bij:
Zij mogen het bovenstaande wél zonder toestemming, ondanks dat ze nog steeds minderjarig zijn en ondanks dat het wellicht geen rechtshandelingen zijn waarbij het gebruikelijk is dat minderjarigen van die leeftijd ze verrichten.
Tevens is het mogelijk dat de rechter de minderjarige bevoegdheden van een meerderjarige toekent. Dit wordt ook wel ‘handlichting’ genoemd.
In de praktijk, worden overeenkomsten door minderjarigen dus geregeld gesloten. Meestal hebben ze daarvoor geen expliciete toestemming van hun wettelijke vertegenwoordiger gekregen en doen ze dat op eigen houtje. Ook is meestal geen van bovenstaande uitzonderingen voor 16- en 17-jarigen van toepassing.
Op het moment dat die wettelijke vertegenwoordiger erachter komt dat er een overeenkomst is gesloten zonder zijn toestemming, kan hij de overeenkomst bekrachtigen. Niets aan de hand in dat geval.
Hij kan de overeenkomst echter óók vernietigen. Dat moet binnen drie jaar nadat hij op de hoogte is gesteld van de handeling en/of binnen drie jaar nadat de onbekwaamheid is geëindigd, anders is de mogelijkheid tot vernietigen verjaard.
Probeert de wettelijk vertegenwoordiger de overeenkomst te vernietigen, dan kan de verkoper zich eventueel beroepen op gegeven toestemming (maar die is er meestal niet, laat staan dat hij dat kan bewijzen) of op het feit dat het een rechtshandeling betreft waarvan het in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is dat minderjarigen die verrichten.
Of dat succes heeft? Dat ligt aan het specifieke geval. Bij een 12-jarige die een ijsje koopt zal dat een succes zijn, maar bij een 12-jarige die een vakantiehuis aan zee koopt niet.
Het gevolg van vernietiging is dat er wordt gehandeld alsof de overeenkomst nooit heeft bestaan. Eventueel al betaalde gelden moeten worden teruggestort, eventueel al gekregen goederen moeten ook terug worden gegeven. Meer daarover is te lezen in het artikel over vernietiging.
Minderjarigen komen niet enkel in aanraking met de wet door het sluiten van overeenkomsten, maar ook (onder meer) door het plegen van een onrechtmatige daad. Dat hoeft niet in te houden dat ze strafbaar zijn, het houdt enkel in dat er schade is ontstaan die zij moeten vergoeden.
Wanneer er precies sprake is van een onrechtmatige daad, wordt uitgebreid behandeld in het artikel over de onrechtmatige daad.
In het kort, moet je aan uiteenlopende situaties denken. Bij kinderen/minderjarigen zijn dat situaties als:
Wie is daarvoor verantwoordelijk? De minderjarige zelf, die waarschijnlijk niet genoeg geld heeft om de schade te vergoeden? De ouders? Niemand?
Wanneer een minderjarige een onrechtmatige daad pleegt, zoals hierboven is beschreven, dan moet eerst worden gekeken naar hoe oud hij is. We onderscheiden drie categorieën:
Onder de 14 jaar
Kinderen onder de veertien jaar, worden door de wet ‘beschermd’. Daarvan wordt namelijk gezegd dat een onrechtmatige daad hen niet kan worden toegerekend.
Dat houdt in dat er niet aan de wettelijke omschrijving van ‘onrechtmatige daad’ is voldaan en dat er dus geen schadevergoeding hoeft te worden betaald door het kind dat jonger is dan veertien. Niet echt eerlijk voor degene met de schade, toch?
Dat vindt de wetgever ook. Daarom wordt gesteld dat in dat geval degene die het ouderlijk gezag of de voogdij uitoefent, degene is die aansprakelijk is (en dus de schade moet betalen).
Voorwaarden zijn dan wel, dat er sprake is van een ‘doen’ (en dus niet van een ‘nalaten’) van de minderjarige én dat de gedraging een volwassene zou kunnen worden toegerekend (een beroep op onervarenheid of op gebrek aan inzicht van het kind werkt dus niet).
14 of 15 jaar oud
Kinderen/minderjarigen van 14 of 15 jaar oud, worden niet door de wet beschermd en zijn zelf aansprakelijk voor een onrechtmatige daad die ze plegen. Ze moeten dus ook schadevergoeding betalen.
Bij deze kinderen, dragen de ouders (de wet zegt weer: degene die het ouderlijk gezag of de voogdij uitoefent) echter ook enige verantwoordelijkheid.
Zij zijn aansprakelijk, tenzij hun niet kan worden verweten dat ze de gedraging van het kind niet hebben belet. (Drie)dubbele ontkenning dus. Het komt erop neer dat ouders aansprakelijk zijn als ze de gedraging van hun kind hadden moeten voorkomen, maar dat niet hebben gedaan.
Die gedraging moet een ‘fout’ zijn, zegt het wetsartikel. Dat komt erop neer dat er een toerekenbare onrechtmatige daad moet worden gepleegd door het kind.
In de praktijk zal het bovenstaande vaak niet van enorm groot belang zijn. In de praktijk, zullen ouders zich realiseren dat ze door een beroep op de uitzondering weliswaar zelf niet aansprakelijk zijn, maar ze hun eigen kinderen in grotere problemen brengen aangezien die het bedrag moeten ophoesten.
Daarnaast is tegenwoordig het overgrote merendeel van de gezinnen met kinderen verzekerd voor de wettelijke aansprakelijkheid.
16 jaar of ouder
Kinderen van 16 jaar of ouder die een onrechtmatige daad plegen, zijn daarvoor zelf aansprakelijk. De ouders kunnen niet aansprakelijk worden gehouden.
Het kan natuurlijk wel zo zijn dat de kinderen onder de WA-verzekering van de ouders vallen, maar dat is uiteraard afhankelijk van de verzekeringspolis.
Voor overeenkomsten geldt: hoe ouder kinderen (minderjarigen) worden, hoe meer ze zelf mogen en kunnen doen. Als verkoper aan minderjarigen, is het verstandig om dat goed in de gaten te houden. Als ouder/voogd, is het een goed idee om in elk geval de wet te kennen als het mocht misgaan.
Voor de onrechtmatige daad geldt: hoe ouder kinderen worden, hoe minder de ouders aansprakelijk zijn en hoe meer ze zelf aansprakelijk kunnen worden gehouden. Kinderen worden groot en ook hun wettelijke rechten en plichten groeien daarin mee. Hiervoor zijn geen handige tips, anders dan die voor ouders: zorg dat je je kinderen enigszins onder controle houdt, want je kunt zelf aansprakelijk gehouden worden. Lukt dat niet, dan doe je net als 80% van de Nederlandse gezinnen: je sluit een aansprakelijkheidsverzekering af!
