Het belang van bewijs

In de rechtszaal geldt: wie eist, bewijst. We kunnen wel roepen dat we gelijk hebben, maar dat moeten we met bewijs of met argumenten kunnen aantonen. Ik heb gelijk want…. Bewijs is van belang. Niet voor niets dat we een Handleiding Bewijs hebben geschreven.

Het belang van bewijs wordt nogal eens vergeten, zowel vóór als tijdens een conflict. Vandaar deze blogpost: Wat gebeurt er als je geen bewijs hebt, waarom is bewijs belangrijk en hoe verzamel je het?

Geen bewijs hebben

Met regelmaat komt het voor dat er geen bewijs is om een stelling te ondersteunen. Denk aan situaties als:

• Er is een mondelinge overeenkomst tot stand gekomen, maar er is nooit iets op papier gezet. Nu een van beide partijen zich er niet aan houdt, wil de andere partij de overeenkomst toch afdwingen. Hij staat echter met lege handen, want een mondelinge overeenkomst is vaak niet te bewijzen;
• Een oud-werknemer heeft zijn concurrentiebeding geschonden, weet de werkgever uit een gesprek met de oud-werknemer. Logischerwijs, zal de oud-werknemer dat achteraf altijd ontkennen in een procedure, waardoor er geen bewijs meer is;
• Een kwajongen uit de buurt gooit met een steen een raam van een woonhuis in. De eigenaar zag de belhamel wegrennen, maar kreeg hem niet te pakken. Een vordering uit onrechtmatige daad zal zonder bewijs geen kans van slagen hebben.

De bovenstaande gevallen leveren een situatie op waarin er ‘wel recht is, maar dat niet gehaald kan worden’. Je hebt wel gelijk, maar omdat je dat niet kunt bewijzen, zul je het niet krijgen.

Niet hebben van bewijs niet altijd een ramp

Het komt ook voor, dat het ontbreken van bewijs geen ramp is. Dat is bijvoorbeeld het geval in de volgende situaties:

• Soms keert de wet de bewijslast om: in zo’n geval hoef je niet te bewijzen dat jouw stelling juist is, maar moet de andere partij juist bewijzen dat de stelling onjuist is;
• Ook komt het voor dat bewijs niet nodig is, omdat het gaat om feiten van algemene bekendheid, zoals ‘Sneeuw is wit’;
• Verder is het mogelijk dat de wederpartij de stelling niet bestrijdt. De rechter mag dan niet uit eigen beweging alsnog bewijs verlangen. Wordt iets niet bestreden, dan hoeft ook geen bewijs te worden overlegd dat het zo is.

Dergelijke gevallen zijn echter uitzonderingen. Bewijs is vrijwel altijd belangrijk en veel procedures vallen of staan met bewijs, zoals in de vorige paragraaf te zien was.

Bewijs is belangrijk

Nogmaals: bewijs is belangrijk. Een rechter heeft immers geen kennis van de situatie uit eigen wetenschap (en als hij dat wel heeft, mag hij dat niet gebruiken en zal hij zich soms zelfs moeten terugtrekken). Een rechter moet zich puur verlaten op wat partijen hem vertellen en moet daarna een oordeel vellen over de juistheid en geloofwaardigheid daarvan.

Dat oordeel vellen over de juistheid en geloofwaardigheid van een stelling is nog niet zo gemakkelijk, want vaak is het ‘woord tegen woord’. De een zegt dat de auto blauw is, de ander is er heilig van overtuigd dat hij rood is.

Daarom moeten stellingen met bewijs worden onderbouwd. Dat kan een argumentatie zijn (bijvoorbeeld: de topsnelheid van mijn auto is 135 km/h, dus het is totaal onmogelijk dat ik binnen een half uur van Maastricht naar Eindhoven ben gereden, aangezien dat 85 kilometer is), maar kan ook met bewijsstukken (Ik kan met mijn auto maar 135 km/h, dat blijkt uit deze brochure van Volkswagen).

Overigens is die onderbouwing met bewijs niet enkel van belang wanneer je voor de rechter staat. Ook al eerder is het van belang, want met genoeg bewijs heb je goede kansen in de rechtszaal en dus heb je een sterke onderhandelingspositie voordat de rechtszaak begint. Juist door het hebben van genoeg bewijs, kan onderhandelen tot een gunstige uitkomst leiden, zonder dat er geprocedeerd hoeft te worden.

Verzamel altijd bewijs: tips

Het niet hebben van bewijs, levert dus een slechte positie op in een procedure en dient daarom te worden voorkomen. Uitzonderingen waarin er geen bewijs nodig is, zijn ook echt niet meer dan uitzonderingen. Het verzamelen van bewijs voordat er conflicten ontstaan, is dus van groot belang.

Enkele tips daarvoor:

• Zet afspraken zoveel mogelijk op papier. Ga bij belangrijke overeenkomsten niet uit van een mondelinge overeenkomst, want dat kan je flink opbreken;
• Neem eventueel een telefoongesprek op, indien dat nodig is. Dat mag gewoon, zoals ook al is besproken in het artikel over telefoongesprekken opnemen;
• Gebruik e-mail strategisch en zorg voor ontvangstbevestigingen;
• Heb je nog een fax en heeft de ontvanger een fax, dan is het een goed idee om te faxen. Het is de enige manier om te bewijzen dat iets is aangekomen én wat de inhoud daarvan was;
• Heb je geen fax, dan zorg dat je belangrijke brieven aangetekend verstuurt (eventueel in combinatie met een e-mail);
• Maak foto’s of video-opnames van situaties die achteraf anders niet meer te bewijzen zijn.

Ook het tijdens het conflict verzamelen van bewijs kan een mogelijkheid zijn. Denk dan bijvoorbeeld aan het vragen van getuigen of zij hun verhaal op papier willen zetten.

Bedenk ten slotte bij het verzamelen van bewijs, dat (vrijwel) al het bewijs is toegestaan. In tegenstelling tot in het strafrecht, moet je het in het civiele recht wel heel erg bont maken, wil de rechter het bewijs als onrechtmatig verkregen betitelen.

In eigenlijk elke situatie geldt één belangrijke hoofdregel: Zorg voor bewijs voordat er een conflict is. Hoe je dat doet, is niet echt van belang, als je het maar doet.

Auteur

mr. B.G.N. (Bart) Gubbels
ondernemingsrecht, arbeidsrecht, contractenrecht