Mag je als ondernemer loonsverlaging doorvoeren?

Of het nu is omdat er bedrijfseconomische problemen zijn of omdat je vindt dat de medewerker zijn salaris niet waard is: als ondernemer kunnen er meerdere redenen zijn om loonsverlaging te willen doorvoeren voor een medewerker.

De vraag is echter: kun je zomaar loonsverlaging doorvoeren met het strenge arbeidsrecht dat we in Nederland hebben?

Loonsverlaging met wederzijds goedvinden

Het doorvoeren van loonsverlaging mag in beginsel altijd als de medewerker daarmee akkoord gaat. Loonsverlaging met wederzijds goedvinden komt voor, maar niet vaak.

Gevallen waarin het wel gebeurt hebben vrijwel altijd met slechte bedrijfseconomische omstandigheden te maken:

• denk aan medewerkers die dermate veel voor hun werkgever over hebben dat ze akkoord gaan teneinde ervoor te zorgen dat de onderneming geen verlies zal draaien;
• denk zeker ook aan de situatie waarin de medewerkers keihard voor een keuze worden gesteld: óf er wordt een gedeelte van de medewerkers ontslagen, óf iedereen levert salaris in.

Er is een grens aan loonsverlaging met wederzijds goedvinden. Als werkgever zul je namelijk altijd aan de cao en aan de wet (voornamelijk zal het gaan over de wet minimumloon) moeten voldoen.

Eenzijdig loonsverlaging doorvoeren

Meestal zal de werknemer niet instemmen met een loonsverlaging, waardoor je als werkgever de loonsverlaging eenzijdig zult moeten doorvoeren indien je toch wilt doorzetten.

Bij een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd (‘tijdelijk contract’) is het doorvoeren van een loonsverlaging relatief gemakkelijk: je wacht totdat deze arbeidsovereenkomst is afgelopen en gaat daarna een nieuwe arbeidsovereenkomst aan waarin je de loonsverlaging doorvoert. Uiteraard moet je ook dan onder meer rekening houden met de toepasselijke cao en met het minimumloon.

Bij een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd (‘vast contract’) is dat aanzienlijk lastiger, net als bij het tussentijds wijzigen van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. De werknemer hoeft immers niet meer opnieuw in te stemmen met zijn loon. Een loonsverlaging eenzijdig doorvoeren is echter niet onmogelijk. Dit kan alsnog gebeuren in vier gevallen:

1. Via een wijzigingsbeding in de arbeidsovereenkomst. Uiteraard dient de arbeidsovereenkomst hiervoor wel al sinds het moment van ondertekening correct te zijn ingericht. Ook stelt de wet voorwaarden aan het gebruik van een dergelijk beding. Ten slotte is deze grond in individuele gevallen vaak minder bruikbaar.
2. Door een beroep op de redelijkheid en billijkheid. De redelijkheid en billijkheid geeft een mogelijkheid om elke overeenkomst open te breken, maar een rechter gaat hier wel zéér terughoudend mee om. Normaal gesproken geldt immers dat overeenkomsten gewoon moeten worden nagekomen.
3. Door een beroep op het goed werknemerschap. In dit geval wordt er gesteld dat de werknemer zich niet zou houden aan zijn verplichtingen uit het goed werknemerschap als hij een aanbod tot loonsverlaging van de werknemer niet zou aannemen.
4. Door te stellen dat er sprake is van onvoorziene omstandigheden. De omstandigheden behoren daadwerkelijk niet te voorzien te zijn en het moet gaan om een zeer ingrijpende omstandigheden.

Hoe groot is de kans dat het lukt om eenzijdig een loonsverlaging door te voeren?

Dat het doorvoeren van een eenzijdige loonsverlaging mogelijk is, wil niet zeggen dat het gemakkelijk is. Het daadwerkelijk eenzijdig een loonsverlaging doorvoeren is in de meeste gevallen dan ook erg lastig.

De reden hiervoor is te vinden in het feit dat overeenkomsten simpelweg moeten worden nagekomen. Het gemakkelijk eenzijdig aanpassen van een overeenkomst past niet in het model van de wet. Dat geldt te meer omdat de wet (en de jurisprudentie) erg beschermend zijn voor werknemers én het het belangrijkste recht van de werknemer betreft, het recht op loon.

Kortom

Het is mogelijk om als ondernemer eenzijdig een loonsverlaging door te voeren, maar daarbij kom je nogal wat hobbels tegen. Dat geldt zeker als je geen mogelijkheden hebt om de werknemer zelf te laten instemmen met de loonsverlaging en je deze eenzijdig zult proberen door te voeren.

Lastig, maar niet onmogelijk. Indien je wilt weten wat de mogelijkheden in een bepaald geval zijn, is het de moeite waard om een jurist jouw specifieke zaak en omstandigheden te laten bekijken.

Auteur

mr. B.G.N. (Bart) Gubbels
ondernemingsrecht, arbeidsrecht, contractenrecht