Ondernemer privé aansprakelijk voor schulden van de bv?

Onderneem je in een eenmanszaak of vof, dan ben je in privé aansprakelijk voor eventuele schulden die je maakt als ondernemer. Dat is riskant: een grote zakelijke schuld werkt dus in privé door zodra blijkt dat de onderneming niet kan betalen. Een zakelijk faillissement betekent daarmee ook een privé faillissement. Daarom ondernemen veel ondernemers in een bv: die scheidt het zakelijke vermogen van het privévermogen.

Toch ben je als ondernemer niet helemaal gevrijwaard. In de regel ben je als ondernemer namelijk ook bestuurder van de vennootschap en kun je in privé aansprakelijk worden gehouden in sommige situaties. Hoe zit dat?

Door wie kan een ondernemer in privé aansprakelijk worden gehouden?

Zoals reeds is aangegeven: de hoofdregel is dat een ondernemer niet in privé aansprakelijk is voor zakelijke schulden. De hiernavolgende situaties zijn uitzonderingen daarop.

Allereerst kan de bv zelf de ondernemer die bestuurder is in privé aanspreken voor zakelijke schulden. Dat gebeurt uiteraard niet snel: zolang de ondernemer nog de touwtjes in handen heeft, zal hij zichzelf niet aansprakelijk stellen (tenzij de andere bestuurders voldoende mogelijkheden hebben om dat te doen). Een en ander kan anders worden indien het bestuur van de bv wijzigt. Dat zal niet alleen het geval zijn na een gewone bestuurswissel: ook gedacht kan worden aan faillissementssituaties waarin een curator aan het roer van de onderneming staat.

Daarnaast kan een derde een ondernemer in privé aansprakelijk houden voor zakelijke schulden. Ook hiervan is over het algemeen enkel sprake zodra de onderneming in de problemen zit en/of failliet is. Immers: zolang het nog goed gaat met de onderneming, zal een schuldeiser liever verhaal halen op de onderneming dan de veel grotere ‘hobbel’ van bestuurdersaansprakelijkheid te nemen.

Wanneer kan privé aansprakelijkheid voor zakelijke schulden ontstaan?

De voorwaarden om een ondernemer in privé aansprakelijk te houden zijn streng, maar er zijn wel een aanzienlijk aantal situaties waarin dat kan. Hierna volgen de belangrijkste:

• Onbehoorlijk bestuur. De bv zelf kan een vordering instellen indien de ondernemer de bv onbehoorlijk heeft bestuurd – en hem daarvan een ernstig verwijt te maken valt. De ondernemer heeft enkele mogelijkheden om zich te disculperen, maar dat is over het algemeen bijzonder lastig.
• Kennelijk onbehoorlijk bestuur. Dat is niet zomaar onbehoorlijk, maar het gaat om ‘handelen zoals geen enkel redelijk denkend bestuurder zou hebben gedaan’. De toets is derhalve streng. Bovendien kan dit enkel worden ingeroepen door een curator. Hij heeft wel een aantal hulpmiddelen: heb je als ondernemer je administratie niet op orde of heb je geen jaarrekeningen gedeponeerd, dan sta je met 5-0 achter omdat de bewijslast dan op jou komt te rusten.
• Niet naleven meldingsplicht betalingsonmacht. Kun je bepaalde soorten betalingen niet doen (waaronder belastingen), dan moet je tijdig aan de bel trekken bij de fiscus, het UWV en het pensioenfonds. Doe je dat niet, dan ben je in privé aansprakelijk. Melden kan overigens gemakkelijk via een standaardformulier, maar moet wel tijdig gebeuren.
• Een onrechtmatige daad plegen ten aanzien van een derde. Dat kan gebeuren doordat je verplichtingen aangaat waarvan je weet dat de bv ze niet zal kunnen nakomen of doordat je ervoor zorgt dat de bv de verplichtingen niet nakomt en je verhaalsmogelijkheden frustreert. Zeker het eerste is riskant op het moment dat de bv ‘op kiepen’ staat: zomaar nog allerhande overeenkomsten sluiten kan tot grote problemen leiden als de bv toch ten onder gaat.
• Het niet volgen van de eisen die gesteld worden aan dividenduitkeringen en de inkoop van eigen aandelen.
• Een aantal specifieke wettelijke situaties. De wet stelt in sommige gevallen dat een ondernemer in privé aansprakelijk is voor zakelijke schulden. Deze lijst is dus zeker niet uitputtend.
• Contractuele aansprakelijkheid. Vaak verlangt de bank dat je als ondernemer meetekent voor bancaire kredieten en leningen aan de bv. Dat ‘meetekenen’ zorgt ervoor dat je uiteindelijk ten aanzien van de bank weinig hebt aan de vermogensscheiding van de bv.

Waar bestuurdersaansprakelijkheid vroeger een soort van mythe was waar men wel van had gehoord, maar wat vrij weinig voorkwam, is het tegenwoordig relatief veel voorkomend.

Hoe voorkom ik privé aansprakelijk te worden gehouden voor zakelijke schulden?

Dat kan als ondernemer niet geheel voorkomen worden. Ondernemen is risico’s nemen. Wens je geen risico’s, dan kun je beter in loondienst treden.

Wel kun je aan de hand van het bovenstaande al een indruk krijgen van wat je wél en wat je juist niet moet doen als ondernemer. Bij twijfel raadpleeg je daar het best een jurist over. Verder kun je denken aan het contractueel uitsluiten van privé aansprakelijkheid voor bepaalde schulden middels een exoneratiebeding en tijdig en structureel decharge te verzoeken.

Mocht je dan toch in privé aansprakelijk worden gehouden, dan kan een vooraf afgesloten beding waarin de aansprakelijkheid wordt beperkt wellicht nog uitkomst bieden. Ten slotte zijn er bestuurdersaansprakelijkheidsverzekeringen op de markt die een dergelijk risico afdekken (Let op: je hebt een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering nodig, géén bedrijfs- of beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Lees altijd de polis of je de juiste dekking hebt!).

De privéaansprakelijkheid van de ondernemer voor zakelijke schulden is dus zeker niet meer fictief, maar met een aantal goede maatregelen kan het risico daarop wel flink worden ingeperkt. Word je toch in privé aansprakelijk gehouden? Raadpleeg dan een jurist over de juiste handelwijze.

Auteur

mr. B.G.N. (Bart) Gubbels
ondernemingsrecht, arbeidsrecht, contractenrecht