Als ondernemer kies je er waarschijnlijk voor om niet alle overeenkomsten te laten opstellen en/of controleren door een jurist. Gaat het om minder belangrijke overeenkomsten met een wederpartij die je volledig vertrouwt, dan zul je ervoor kiezen om de overeenkomst zelf op te stellen.
Dat levert weliswaar een minder sterke overeenkomst op, maar dat hoeft niet altijd een probleem te zijn. Wel is het belangrijk dat je dan een aantal belangrijke principes in acht neemt. Een van die principes is het onderwerp van dit blogartikel: Houd altijd het einde in gedachten bij het opstellen van een overeenkomst.
Met de zinsnede ‘het einde in gedachten houden’, wordt niet het fysieke einde van de overeenkomst (de ondertekening) bedoeld, maar het juridische einde ervan: de beëindiging van de overeenkomst. Elke overeenkomst wordt natuurlijk gesloten met de kennis van nu en met het vertrouwen dat beide partijen nu in elkaar hebben, maar wat als omstandigheden veranderen? Wat als er wanprestatie wordt gepleegd? Wat als er overmacht in het spel is? Wat als je om een andere reden van de overeenkomst af wilt?
Om die reden is het een goed idee om daar al bij het opstellen van de overeenkomst rekening mee te houden. Alles wat immers onderling is afgesproken geldt tussen partijen, dus ook alle bepalingen die gaan over het einde van de overeenkomst.
Bij de beëindiging van de overeenkomst kan aan een aantal verschillende bepalingen worden gedacht, onder meer ten aanzien van:
De wetgeving rondom de ontbinding van een overeenkomst is grotendeels van regelend recht. Dat wil zeggen: er mag van worden afgeweken. In een aantal gevallen kan het verstandig zijn om ontbinding uit te sluiten, ontbinding slechts in bepaalde gevallen mogelijk te maken of ontbinding aan een specifieke procedure te onderwerpen. Maak je zelf geen regels in de overeenkomst voor wat betreft ontbinding, dan gelden de wettelijke regels.
Tegelijk met ontbinding kan vaak (niet altijd!) schadevergoeding worden geëist. Ook daarbij is het mogelijk om aanvullende regels op te nemen in de overeenkomst, waaronder bijvoorbeeld een exoneratiebeding (waarmee aansprakelijkheid kan worden uitgesloten).
Het is van belang om je te realiseren dat niet alle regels rondom ontbinding kunnen worden aangepast. Zo is bijvoorbeeld de ontbinding van een arbeidsovereenkomst minutieus geregeld in de wet en is afwijken in beginsel niet mogelijk.
In veel overeenkomsten (of in de bijbehorende algemene voorwaarden) worden ontbindende voorwaarden opgenomen. Zo kan de gebruiker ervan onder de overeenkomst uit, zonder dat hij gebruik hoeft te maken van de beperkte mogelijkheden die de wettelijke regelingen rondom (onder meer) overmacht, onvoorziene omstandigheden en de redelijkheid en billijkheid bieden.
Ontbindende voorwaarden kunnen in veel overeenkomsten voorkomen. Van belang is wel, dat ze slechts zeer sporadisch toegestaan zijn in een arbeidsovereenkomst.
Specifieke bepalingen omtrent vernietiging worden vooral gebruikt bij het opstellen van een vaststellingsovereenkomst. Een vaststellingsovereenkomst heeft immers tot doel het voorkomen of beslechten van geschillen. Dan is het geen goed idee als de overeenkomst achteraf weer wordt opengebroken.
Daarom wordt er vaak in een dergelijke overeenkomst uitgesloten dat er mogelijkheden tot vernietiging zijn. Specifiek wordt meestal een beroep op dwaling uitgesloten. Een dergelijke bepaling blijft overigens lang niet altijd overeind bij de rechter, maar levert toch altijd enige mate van extra zekerheid op.
Opzegging van de overeenkomst is van belang bij duurovereenkomsten (overeenkomsten die een bepaalde tijdsduur hebben). Denk daarbij aan de arbeidsovereenkomst, de huurovereenkomst, de overeenkomst van opdracht of de samenwerkingsovereenkomst.
Bij sommige duurovereenkomsten kan worden afgeweken van de wettelijke regelingen. Zeker bij bijvoorbeeld een huurovereenkomst van een roerende zaak en de overeenkomst van opdracht is dit in veel gevallen mogelijk en vaak ook wenselijk. Bij de arbeidsovereenkomst en de overeenkomst van huur van woonruimte zijn deze mogelijkheden er overigens veel minder.
In sommige overeenkomsten is het echter niet enkel wenselijk, maar zelfs (bijna) noodzakelijk om afspraken te maken over opzegging. Denk daarbij aan de samenwerkingsovereenkomst, waarvoor de wet niets heeft geregeld met betrekking tot opzegging. Is er niets in de overeenkomst geregeld, dan zal een opzegging mogelijk gepaard gaan met een hele lange opzegtermijn en een verplichting tot schadevergoeding.
Wat er na de beëindiging van de overeenkomst moet gebeuren wordt vaak beschreven in een aantal verschillende bedingen. Deze bedingen hebben ook nog werking nadat (de rest van) de overeenkomst niet meer bestaat.
Zoals de kop van deze alinea al aangeeft, moet worden gedacht aan geheimhoudingsbedingen, concurrentiebedingen, relatiebedingen en ronselbedingen. Dergelijke bedingen staan vaak in een arbeidsovereenkomst, maar kunnen eventueel ook voorkomen in bijvoorbeeld een overeenkomst van opdracht of een samenwerkingsovereenkomst.
Op deze manier kan worden voorkomen dat na het einde van de overeenkomst opeens oneerlijke concurrentie plaatsvindt, er bedrijfsgeheimen worden gelekt en/of er klanten of medewerkers worden benaderd.
Het opstellen van een overeenkomst die een klein belang heeft en die wordt gesloten met een partij die je vertrouwt, kun je in veel gevallen zelf doen. Wel moet je met een aantal belangrijke zaken rekening houden, waarbij je voldoende aandacht zult moeten besteden aan ‘het einde van de overeenkomst’. Wanneer komt de overeenkomst tot een einde? Welke mogelijkheden heb je? Wat zijn de regels daarna?
In het bovenstaande artikel hebben we je enige handvatten gegeven met betrekking tot de mogelijkheden die je hebt. Kom je er niet uit, heb je vragen of heb je een overeenkomst waar veel vanaf hangt of waarbij je de wederpartij niet (helemaal) vertrouwt? Neem dan contact op, wij helpen je dan graag verder.
