Het is een algemene volkswijsheid dat geen enkele overeenkomst boven de wet staat: het is niet mogelijk om in een overeenkomst tegen de wet in te gaan. Stelt de wet dat er een bepaald minimumloon moet worden betaald elke maand, dan is afwijking onmogelijk. Stelt de wet dat een consument 14 dagen bedenktijd heeft bij internetaankopen, dan is dat zo.
Toch is een overeenkomst vaak belangrijker dan de wet. In heel veel gevallen kan namelijk van de wet worden afgeweken in een overeenkomst. In dit blogartikel leggen we uit hoe dat precies zit.
Wat veel mensen niet weten is dat je in beginsel alles (!) mag afspreken in een overeenkomst. In Nederland geldt het beginsel van contractsvrijheid, waardoor je kunt afspreken wat je wil.
Enkele uitzonderingen zijn er uiteraard. Wat je niet mag afspreken, zijn overeenkomsten die tegen de openbare orde zijn (een overeenkomst tot huurmoord is niet toegestaan en ongeldig) en afspraken die tegen de goede zeden in gaan zijn ook niet toegestaan.
Hoe zit het dan met afspraken die tegen de wet ingaan? Ook die zijn niet toegestaan, maar daarbij is van belang, dat niet elke afspraak die afwijkt van de wet, ook daadwerkelijk in strijd is met de wet.
Er zijn namelijk afspraken die afwijken van de wet, maar die niet in strijd met de wet zijn. Dat is expliciet of impliciet in de wet te zien: soms mag er in een overeenkomst worden afgeweken van de wettelijke regels (en soms mag dat enkel onder omstandigheden, bijvoorbeeld niet in een gewone overeenkomst, maar enkel in een cao).
Dit verschil is het verschil tussen regelend recht en dwingend recht. Van regelend recht mag worden afgeweken, van dwingend recht niet.
In het overeenkomstenrecht geldt de regel, dat er sprake is van regelend recht, tenzij de wet stelt dat het dwingend recht is. Dat wil zeggen: de contractsvrijheid heeft vrijwel altijd de overhand.
Dwingendrechtelijke bepalingen vinden we vooral terug bij overeenkomsten die worden gesloten door een zwakke en een sterke partij. De zwakke partij wordt dan beschermd door dwingend recht, waarvan dus niet kan worden afgeweken. Denk aan regelgeving rondom de arbeidsovereenkomst (bescherming werknemer), de huurovereenkomst (bescherming huurder) en de consumentenkoop (bescherming consument).
In vrijwel alle andere situaties bestaat er geen/weinig dwingend recht. Het staat partijen bij verreweg de meeste afspraken dus vrij om zelf een keuze te maken over hun rechten en verplichtingen en wettelijke regels buiten toepassing te verklaren.
Zo kunnen er allerhande wettelijk toegestane afspraken worden gemaakt die afwijken van het regelend recht. Het gaat zelf zover, dat ze wellicht op het eerste gezicht onredelijk kunnen lijken. Enkele voorbeelden:
Wil het bovenstaande dan zeggen dat alle op Wet & Recht over het overeenkomstenrecht geschreven artikelen waardeloos zijn omdat het toch slechts weinig dwingende regelgeving betreft? Nee, zeker niet.
In verreweg de meeste overeenkomsten, zeker als het een mondelinge overeenkomst betreft, worden er namelijk enkel kernzaken afgesproken. Denk daarbij aan prijs, kwaliteit, leveringsdatum, hoeveelheid, et cetera. Er wordt meestal niet afgesproken wanneer bijvoorbeeld ontbinding is toegestaan of wat er wél en wat er niet onder overmacht valt. Die leemte vult de wet dan alsnog in. Het regelend recht geldt dus wél, als er niets anders is afgesproken.
Staat er dus niets in de overeenkomst over een bepaalde situatie, dan gelden de regels die in de wet staan en die wij dus hebben weergegeven in onze artikelen. Staat er wel iets in de overeenkomst, dan moet eerst worden bekeken of de wettelijke regels dwingend recht zijn (dan is de overeenkomst nietig), of regelend recht (dan geldt de overeenkomst). Zo simpel is het.
Vaak zijn overeenkomsten belangrijker dan de wet, omdat de wet regelend recht bevat en afwijking dus mogelijk is. De wet beschermt je niet altijd, zeker niet als je niet als zwakke partij wordt gezien.
Lees de overeenkomsten die je sluit daarom altijd goed door op ongunstige afwijkingen van de wet. Dat geldt zeker wanneer je ondernemer bent, omdat je dan aanzienlijk minder bescherming hebt dan als consument/particulier. Voorkomen is beter én goedkoper dan genezen.
Toch in de problemen gekomen? Neem contact met ons op, dan helpen we een goede oplossing te vinden.
